Samenspelen is één van de leukste dingen van muziek maken. Muziek is tenslotte een sociale bezigheid.
Voor kinderen is samen muziek maken erg belangrijk voor de motivatie in de muziekles, sociale ontwikkeling, zelfvertrouwen en het leren samenwerken. Voor alle leeftijden is het samenspel de kers op de taart van al het oefenen en lessen.
Dit artikel geeft je een aantal tips hoe je het samenspelen tot een succes kunt maken.
Vioolspelen kan een eenzame lange weg zijn.
Je begint alleen… je gaat naar een individuele les en je oefent alleen thuis. Het kan jaren duren voordat een beginnende violist klaar is om een plekje in een (jeugd/amateur) orkest te krijgen en het zelf starten van bijvoorbeeld een strijkkwartet is toch ingewikkeld.
Wie kun je vragen? Hoe vind je mensen van vergelijkbaar niveau? Hoe repeteer je samen?
Mocht dat gelukt zijn en je voor het eerst samenspeelt kom je er al snel achter dat samenspelen een aparte vaardigheid is. Ineens kun je niet 100% meer bezig zijn met je eigen partij, maar moet je naar anderen luisteren en de partij van de anderen kennen.
Als je in de les hebt samengespeeld met je docent, kun je ervan uitgaan dat je docent alles ritmisch en zuiver speelt en jou volgt als jij ritmisch uit de bocht gaat of hapert. Bij je nieuwe samenspel partners kun je hier niet vanuit gaan.
1) Stop bananen in je oren
Tegen mijn leerlingen zeg ik altijd dat de eerste stap van samenspelen is: bananen in je oren stoppen!
Voordat je in staat bent om pro-actief samen te spelen, moet je eerst in staat zijn je eigen partij te spelen zonder afgeleid te worden.
Bij mijn leerlingen speel ik vaak een begeleiding onder hun stukjes. De eerste keren dat ik dit doe, raken ze er compleet van in de war en vliegen ze eruit. Dan zeg ik: let niet op mij, ik volg, probeer gewoon je stukje te spelen en je voor nu af te sluiten.
Als je in staat bent om je eigen partij te spelen zonder eruit te vliegen als je iemand anders tegelijkertijd iets anders hoort spelen, ben je klaar om de bananen uit je oren te halen en door te gaan naar de volgende stap…
NB: Bananen in je oren bedoel ik niet letterlijk. Don’t try this at home! Ik ben niet verantwoordelijk voor de ontstane gezondheidsschade van het te letterlijk nemen van mijn tips ;).
2) Studeer niet alleen je eigen partij…
Inmiddels kun je zonder in de war te raken van anderen stabiel je eigen partij spelen.
Het muzikale geheel dat je uitvoert is de combinatie van de partijen… dat is het hele stuk. Jouw eigen partij is daar slechts een onderdeel van en moet samensmelten met de rest. Jouw partij is geen losstaand muziekstuk, ook niet als je een vioolconcert speelt met pianobegeleiding.
Studeer dus het stuk en niet uitsluitend je eigen partij. Pak eens de partituur erbij om te kijken hoe de stemmen op elkaar reageren en samen gaan… Wanneer ga je met de ander mee en wanneer ga je tegen elkaar in? Wanneer moet je inzetten?
Luister ook naar veel opnames, zodat je weet wat het klinkende resultaat zou moeten zijn.
Als je in een orkest speelt heb je ook rekening te houden hoe anderen dezelfde partij spelen op het gebied van bijvoorbeeld dynamiek (hard en zacht), streek (leuk als alle stokken dezelfde kant op gaan) en frasering (tempowisselingen, zinnen).
3) Houd je oren open en speel in op de situatie
Nu heb je je partij goed voorbereid en weet je ook hoe de partij in het gehele stuk past en wat het klinkende resultaat moet zijn.
Tijdens het repeteren moet je aandacht maar deels op het spelen van je eigen partij gericht zijn.
In kamermuziek (duo, trio of kwartet) moet je naar elkaar luisteren, in de gaten hebben wat er met het tempo en de dynamiek gebeurt en jezelf aanpassen aan wat je medespelers doen of juist leiden. Wees hierin flexibel en speel niet rigide je ingestudeerde partij.
In een orkest moet je behalve op je eigen partij ook letten op je aanvoerder, op de dirigent en ook op het orkest als geheel.
4) Vind een leuke gelegenheid om samen te spelen
1) Vraag je docent of hij/zij andere leerlingen heeft die met je samen zouden kunnen spelen of vraag of hij/zij een leuk orkest of ensemble in de buurt weet.
2) Zoek zelf op internet naar een orkest in jouw buurt. Er zijn veel jeugdorkesten en amateurorkesten in Nederland van verschillende niveaus.
3) Plaats een oproepje of bekijk oproepjes voor samenspelen op internet. Gebruik wel je gezonde verstand, want er zitten natuurlijk ook rare mensen op internet.
4) Zoek naar (zomer)cursussen voor kamermuziek of orkestspel. Hier kun je tijdens de cursus samenspelen in een samengesteld ensemble, maar je ontmoet er ook mensen met wie je dan daarna weer kunt afspreken.
Tot slot…
Samenspelen is de kers op de taart van muziek maken en ik gun iedereen fijne mensen om samen mee te spelen. Ik hoop dat deze tips hieraan bijdragen.
