Het moeilijkste van vioolspelen is het zuiver spelen.
Op zo een kleine gladde toets moet je tot op delen van millimeters je plek weten te vinden.
Speel je in een orkest, kwartet, pianotrio of met pianist… dan is het steeds weer anders om je aan te passen en om je instrument zuiver te laten klinken.
Leidt die fis naar een g of naar een e… dan is het weer anders.
Oh, en probeer eens een pianist het verschil tussen een gis en een as uit te leggen!
Behalve dat het moeilijk is, is het ook nog eens enorm belangrijk. ‘De ellende’ met de viool is dat als je voor 99% speelt in plaats van voor 100% dat alles verpest lijkt. ‘Net niet’ is met een viool of altviool ‘helemaal niet’.
(alt) Vioolspelen is exploderen op de millimeter. Je krijgt niets cadeau. De viool of altviool is een strenge leraar.
Men zou boeken vol kunnen schrijven over intonatie op de viool of altviool… intonatie is de naam van het onderwerp ‘zuiver spelen’ en je kunnen aanpassen aan je muzikale omgeving.
In dit artikel geef ik je tips om zuiver te leren spelen.
1) Maak een voorstelling van de klank
Je kunt naar bladmuziek kijken en alleen maar vingerzettingen en noten zien. Je kunt ook naar bladmuziek kijken en het stuk al in je hoofd horen. Dit is je innerlijk gehoor. Het voorstellen van een stuk muziek zonder het te horen en muziek innerlijk verwerken en begrijpen wordt ook weleens ‘audiation’ genoemd.
‘The ear commands and the hand follows.’
Met een slechte klankvoorstelling kun je motoriek trainen wat je wilt, maar uiteindelijk moet je in je innerlijk gehoor hebben wat je wilt horen. Het is haast magisch hoe je vingers hun plek vinden als je een goed klankbeeld hebt gevormd.
2) Studeer toonladders
Het kan misschien een beetje saai zijn, maar het is zeer effectief. Je kunt toonladders als een soort testgrond zien, waarin je technieken (zowel linkerhand als rechterhand) kunt isoleren en ze kunt instuderen.
Het is vrij makkelijk om te horen of je goed of fout zit in een toonladder, je leert je vingers de juiste plekken op de toets en je ontwikkeld je tonaal gevoel.
Toonladders studeren kan op elk niveau en met heel veel verschillende technieken en variaties. Hiervoor zijn diverse boeken op de markt. Kies samen met je docent wat een geschikt boek voor jou is afhankelijk van je niveau en doelen.
[Artikel] 6 Slimme tips om toonladders te studeren (en 3 tools die je daarbij helpen)
3) Weet wat je speelt
Ken je de voortekens van het stuk wat je speelt, wees je bewust van vingerstanden, voortekens, herstellingstekens en overgangen van de ene naar de andere toon.
Als je goed snapt wat je aan het spelen bent en hoe dat eruit zien in vingerzettingen, dan heb je al voor meer dan de helft gewonnen.
4) Zet je vingers goed neer
Analyseer hoe je je vingers neerzet in verschillende situaties. Over het algemeen moet je ze stevig en zelfverzekerd neerzetten, mooi gebogen en ze niet laten doorzakken.
Per toon kan het verschillen hoe je je vinger neerzet. Bijvoorbeeld een lage vierde vinger kun je rond neer willen zetten, terwijl je een normale of hoge vierde vinger weer gestrekt neerzet. Een hoge toon die je uit het niets moet neerzetten kun je weer krachtig en gestrekt neerzetten, terwijl je je hand in een lagere positie houdt.
Dit is allemaal afhankelijk van je hand en van het stuk wat je speelt.
5) Analyseer en studeer overgangen apart
Hoe ‘haal’ je ineens die hele hoge noot? Analyseer wat er echt gebeurt, hoe je de overgang technisch uitvoert en studeer deze overgang apart. Verzin eventueel aparte oefeningen voor jezelf om de benodigde techniek te verbeteren.
6) Vergelijk veel met losse snaren
Op elk niveau vergelijken spelers hun gespeelde toon met een losse snaar. Ik zag het zelfs leden van het Concertgebouworkest doen in de serie ‘Bloed, zweet en snaren’ (interessante serie trouwens, klik hier om te kijken). Het is geen schande om jezelf te wantrouwen en zoveel mogelijk te vergelijken met losse snaren of eventueel een piano (let dan op dat een piano altijd een beetje vals is).
7) Let op de resonantie in de viool
Als je een mooie zuivere A speelt op de G snaar (eerste vinger), dan gaat de A snaar automatisch trillen. De viool klinkt mooier en opener als je zuiver speelt, omdat je instrument dan beter resoneert. Experimenteer hiermee en let erop als je een toon wilt checken.
8) Luister kritisch naar jezelf
Ja, ik weet dat het een open deur is. Toch is het nodig dit punt te noemen. Ik betrap mezelf (na meer dan twintig jaar vioolstudie) nog steeds op het af en toe te snel willen doorspelen en denken ‘dat corrigeer ik later wel’. Ik zie het ook enorm vaak bij leerlingen en klanten. Wees een strenge leraar voor jezelf. Je docent is er niet bij als je oefent, dus je moet je eigen docent worden.
9) Heb engelengeduld
Ja, het duurt enorm lang om de kleinste vooruitgang te boeken op de viool of altviool. Het zijn prachtige instrumenten, maar niet de gemakkelijkste om te bespelen. Accepteer dat het voor iedereen lang duurt, dus ook voor jou. Wees blij met kleine vorderingen en blijf vooral met goede moed doorgaan. Het resultaat komt heus wel, maar misschien duurt het iets langer dan je denkt/wilt.
10) Plak geen stickers op je toets
Als je kijkt naar een sticker, gaan je oren direct op standby. Kijken betekent stoppen met luisteren. Wij mensen zijn al zo visueel ingesteld: leer om te luisteren!
Het kan zo verleidelijk zijn om stickers te gebruiken om de plekken aan te geven waarop je je vingers moet zetten. Deze methode geeft je een snel korte termijn resultaat, maar op lange termijn heb je beter resultaat als je je oren openzet.
Stickers zijn NOOIT nauwkeurig. Een viool heeft geen fretten om een reden. Een piano en gitaar zijn altijd een beetje vals. Als je op die manier intoneert op een viool of altviool (of eigenlijk niet intoneert), dan klinkt het vals. Een viool klinkt nu eenmaal indringender en kleine foutjes zijn veel meer hoorbaar.
11) Pas continue aan op wat je hoort
Stop niet met luisteren als je je stuk hebt ingestudeerd. Trekt jouw instrument of dat van iemand met wie je samenspeelt een beetje weg? Pas je daarop aan. Speel je samen met een piano die toe is aan stembeurt? Pas je daarop aan. Je zuiverheid is nooit af.
12) Wees wantrouwend
Trek jezelf continue in twijfel. Juist in een simpel stukje kun je uit de bocht vliegen. Blijf scherp en geconcentreerd. Studeer of speel nooit op automatische piloot.
Deel jouw tip!
Dit zijn tips die mij en mijn leerlingen erg geholpen hebben en nog steeds helpen. Heb jij een persoonlijke tip die je wilt delen? Of een anecdote of ervaring? Reageer onderstaand op mijn artikel!
