Publiek blij kunnen maken met je muziek is één van de belangrijkste onderdelen van het vioolspelen.
Om een concert, auditie of voorspeelmiddag zo goed mogelijk te laten verlopen, geef ik je hier een aantal tips.
Voorafgaand aan het concert
1) De amateur oefent totdat het goed gaat. De professional oefent tot het niet meer fout kan gaan
Studeer het zo goed dat het niet meer mis kan gaan. Heb je twijfels, kies dan een ander stuk. Voor de meeste mensen geldt dat je door de spanning net iets minder goed speelt dan in je oefenruimte. Anderen worden juist door het voorspelen geïnspireerd beter te spelen. Uit ervaring kan ik je zeggen dat de eerste groep in de meerderheid is. Play it safe!
2) Zorg dat je alles bij je hebt
Ondanks dat dit een open deur lijkt, komt het nog weleens voor dat mensen iets vergeten. Denk hierbij aan bladmuziek, een muziekstandaard, je schoudersteun, hars, een extra panty… noem maar op. Het is handig hiervoor op een rustig moment en lijstje te maken.
3) Kies comfortabele kleding en schoenen en sieraden die niet in de weg zitten met spelen
Natuurlijk is het leuk je op te doffen, maar hoe vervelend is het als je halsketting irritant tegen je klankkast aan trilt terwijl je speelt? Of dat je zowat struikelt doordat je hakken net iets te hoog zijn? Of dat je tijdens het spelen wordt afgeleid doordat je schoudersteun van dat gladde jasje glijdt of dat je broek knelt?
4) Eet bananen
Veel musici eten een hoop bananen voordat ze voor moeten spelen. Bananen bevatten namelijk kalmerende stoffen en kunnen soms net zo effectief zijn als een pilletje.
5) Bereid je mentaal voor
Praat jezelf positieve dingen aan. Soms komen mensen in een negatieve gedachtestroom terecht die hun spel saboteert. Richt jezelf niet op je tekortkomingen, maar op wat je het publiek voor een cadeautje geeft door te spelen.
6) Speel in, maar niet te vaak het stuk wat je moet voorspelen
Je merkt tijdens het oefenen waarschijnlijk wel dat je pas na een half uur spelen echt op gang komt. Ga dus niet koud naar een concert. Zorg altijd dat je warm gespeeld bent… zowel thuis als op locatie.
Speel hierbij echter niet te vaak het stuk wat je gaat voorspelen. Je moet ervan uitgaan dat je dit stuk goed hebt voorbereid. In het boek ‘Master Your Stage Fright’ van violist Bohdan Warchal raad hij af je concertstuk te veel te spelen. Je kunt dan ineens allemaal fouten gaan verzinnen.
Tijdens het concert
7) Maak korte mette met afleidingen
Zeker als je betrokken bent bij de organisatie van het geheel willen verschillende mensen vooraf aan je gaan ‘trekken’. Je hoeft niet alle vragen te beantwoorden. Jij moet in de ‘zone’ komen en multitasken helpt daar niet bij. Zonder je even af, desnoods op de wc.
8) Blijf ademen
Als je ademt stokt, geef je je lichaam als het ware een commando om stresshormonen aan te maken. Dit kun je tijdens het spelen natuurlijk niet gebruiken. Adem diep en met je buik. Adem ook met de muziek mee. Je speelt dan meer ontspannen en met meer expressie.
Vroeger ademde ik nooit tijdens het spelen en knipperde ik ook niet met mijn ogen. Het zal de concentratie wel zijn. Ik heb echt moeten oefenen op doorademen tijdens het spelen. Verwerk dit in je oefensessies.
9) Blijf stevig op twee benen staan
Net als met ademen is zenuwachtig trappelen met je benen en niet ‘gronden’ een teken aan je lichaam dat de situatie niet veilig is. Ga stevig op twee benen staan en wees in het hier en nu.
10) Geef goed aan wanneer je begin, ook zonder begeleiding
Tijdens het afgelopen leerlingenconcertje viel het me op dat geen van mijn leerlingen duidelijk aangaf wanneer ze begonnen (puntje voor in de les). Dit is voor de pianist natuurlijk lastig, maar is voor het publiek ook gek: opeens begint ze!
Neem een paar seconden om in de sfeer te komen van je stuk, adem diep in en geef duidelijk met je lichaam aan dat je gaat beginnen. Zo zijn je begeleider en het publiek erop voorbereid en kom je niet ‘met de deur in huis vallen’.
11) De eerste en laatste noot zijn het belangrijkst
Natuurlijk is elke noot belangrijk, maar de eerste en laatste noot bepalen wat voor indruk je achterlaat bij het publiek. Begin duidelijk en wees meteen in de sfeer en tempo van het stuk. Eindig, afhankelijk van het stuk, spetterend of misschien juist zacht en betekenisvol. De laatste noot blijft je publiek het meest bij. Make it count.
12) Heb een ‘poker face’ als er iets fout gaat
Als je een fout maakt, merkt het publiek dit meestal niet. Ze kennen het stuk immers niet en zullen niet met de bladmuziek voor hun neus in de zaal zitten. Ze gaan ervan uit dat de meeste dingen die je doet ‘erbij’ horen. Trek dus geen gekke grimas als er iets fout gaat. Speel lekker door alsof er niets aan de hand is.
“A mistake made insecurely, is just a mistake. A mistake made with authority, is interpretation.”
13) Speel altijd door
Denk maar even aan de musici op de Titanic! Ga niet stoppen als iets niet helemaal gaat zoals verwacht. Behalve als je er finaal uit bent of het pand in brand staat…
Na het concert
14) Zie het als een leerzame ervaring
Veroordeel jezelf niet en blijf realistisch. Raak niet verdwaald in je eigen gedachtes of emoties. Iedereen zal fouten maken. Gebruik alles wat misgaat als informatie om jezelf te verbeteren op een positieve manier.
Besef je dat je zelf fouten altijd veel meer hoort dan anderen en dat anderen het stuk misschien niet kennen. Ik ben weleens overladen met complimenten bij een concert wat ik zelf dramatisch vond gaan. Blijkbaar vond dat drama zich uitsluitend in mijn hoofd plaats.
Jij staat daar maar even wel! Er zijn genoeg mensen die niet eens de discipline hebben een muziekinstrument te leren en te bang zijn om wat dan ook voor publiek te doen.
15) Blijf voorspelen… alleen door echt vaak voor te spelen leer je hoe het moet
Ik ben absoluut geen podiumtijger en heb voorspelen zelf echt moeten leren. Hoe? Zoals ik alles heb geleerd op de viool: oefenen, oefenen en oefenen… en de juiste begeleiding zoeken van professionals.
Wat betreft oefenen heb ik heel veel zondagmiddagen in bejaardentehuizen gespeeld met mijn toenmalige pianist (enorm dankbaar werk en goede training voor ons).
Wat betreft begeleiding heb ik (buiten mijn conservatoriumopleiding en vele privélessen) een Podiumangst training voor klassieke musici gedaan bij mijn carriere coach Marjolein Koetsier en een cursus Yoga voor musici bij altvioliste en yogalerares Prunella Pacey. Beide dames kan ik van harte aanbevelen.
Tot slot
Vaak vind ik het jammer dat zoveel mensen worstelen met voorspelen… al is het alleen maar voor je vrienden of familie of voor een kleine auditie voor een orkest waar je graag in wilt.
Besef je dat het enorm bijzonder is dat je een moeilijk instrument als de viool of altviool bespeelt. Dat kan niet iedereen en op z’n tijd mag je dat best laten zien en horen.
Perfectie is onmogelijk en iedereen is een leerling.
Deel je eigen tips en ervaringen onderstaand!
