Hoe belangrijk is een strijkstok?
Viooldocent
Een klant van me stond in de winkel samen met haar docent. Ze was een vioolset aan het uitzoeken en was al geslaagd voor een mooie viool die goed bij haar paste. En dan de strijkstok…
‘Maakt dat dan uit?’ vroeg de klant verbaasd.
‘Zeker’ zei ik. ‘Een strijkstok is bijna belangrijker… ehm… zeker net zo belangrijk als je instrument.’
‘Ik zou het bijna met je eens zijn’ zei haar viooldocent. ‘Als je had gezegd dat de strijkstok belangrijker is dan het instrument. Probeer maar eens te spelen zonder strijkstok. Dat gaat niet. Persoonlijk vind ik de strijkstok niet net zo belangrijk, maar zelfs belangrijker.’
Recht strijken
Een tijdje geleden had een beginnende leerling van mij zelfs na enkele maanden nog moeite met recht strijken. We hadden al verschillende manieren onderzocht waardoor ze dit helemaal goed zou kunnen aanleren.
‘Probeer eens een andere strijkstok’ stelde ik voor. De leerling probeerde diverse strijkstokken en kwam uiteindelijk uit bij een wat stijvere strijkstok. ‘Wauw, dit speelt veel makkelijker’ zei ze. Opeens zag ik dat ze recht streek. Het was niet dat haar vorige strijkstok krom was of defect, maar deze strijkstok paste echt goed bij haar en haalde het beste in haar spel naar boven met groot resultaat.
Persoonlijk
Een klant kwam in mijn winkel om een strijkstok te selecteren. Op dat moment had ik een aardige collectie strijkstokken. Van de twintig strijkstokken die ik de klant liet proberen zat er eentje bij die ik er nauwelijks tussen durfde te leggen. Ik vond de strijkstok te slap en moeilijk te hanteren. ‘Och, het is persoonlijk en over smaak valt niet te twisten’ dacht ik en legde de strijkstok toch tussen de selectie.
De klant probeerde bijna twintig strijkstokken zeer uitgebreid uit. Er was één strijkstok waar hij direct verliefd op werd. ‘Deze strijkstok steekt met kop en schouders boven de andere uit! Wat strijkt deze heerlijk. Hoe is het mogelijk?’ Zonder twijfel kocht de klant de strijkstok. Welke het was? Die strijkstok die ik er nauwelijks tussen durfde te leggen. Zo zie je maar hoe persoonlijk het kiezen van een strijkstok is!
Dit zijn maar twee van de vele anecdotes die ik kan vertellen over het belang van een strijkstok die goed bij je past.
Als beginner selecteer je een viool, altviool of cello waarvan de klank je erg aanspreekt. De strijkstok komt ‘erbij’.
Hoe meer je streektechnisch vooruit gaat, hoe meer technieken je leert en hoe moeilijker de stukken zijn die je speelt… hoe meer je gaat eisen van een strijkstok.
Professionele musici vertellen mij vaak dat als ze zouden moeten kiezen tussen een goed instrument of een goede strijkstok, dat ze liever in een strijkstok zouden investeren.
Liever een zeer goede strijkstok en een middelmatig instrument dan een zeer goed instrument en een middelmatige strijkstok.
Als je viool, altviool of cello spelen met zingen zou vergelijken, dan kun je de functie van de strijkstok en het instrument zien als volgt: het instrument zijn de longen, de strijkstok is de stem en de mond.
Het vinden van je ideale strijkstok is nog moeilijker dan het vinden van een viool, altviool of cello.
Dit artikel kan je helpen met hoe je een goed referentiekader opbouwt en hoe je uiteindelijk je ideale strijkstok selecteert.
Als je je ideale strijkstok hebt gevonden, kun je zowel technisch als muzikaal meer bereiken.
Je kunt opeens loopjes spelen die je daarvoor niet kon.
Je kunt opeens klanken uit je instrument halen, die niet mogelijk waren met je oude strijkstok.
Wat kost een strijkstok ten opzichte van de viool, altviool of cello?
Er gaan verhalen rond dat de strijkstok 1/3 of 1/4 van de waarde van de viool, altviool of cello zou moeten zijn. Dat is een vreemd verhaal, aangezien de prijs van een instrument of strijkstok vaak uit deze factoren is opgebouwd:
-speelwaarde (kwaliteit van klank en mogelijkheden in het gebruik)
-antiekwaarde
-emotionele waarde
Zo zie je dat een strijkstok met dezelfde speelwaarde als het instrument, maar met een lagere of hogere antiekwaarde totaal uit verhouding kan zijn wat prijs betreft.
Als je je viool van iemand hebt gekregen die het instrument tegen een symbolische waarde heeft verkocht en je komt toevallig uit bij een dure antieke strijkstok, dan is de verhouding ook scheef.
Dan hebben we het nog niet over de meest subjectieve factor gehad: de emotionele waarde.
Ik raad mensen vooral aan veel verschillende dingen uit te proberen en de prijs even los te laten. Je kunt bij een goedkopere strijkstok uitkomen, je kunt bij een duurdere strijkstok uitkomen. Als je eenmaal je ideale strijkstok hebt gevonden kun je kijken hoe je dat dan regelt.
Waar moet je niet opletten bij het uitkiezen van een strijkstok?
Tot op bepaalde hoogte zijn dit factoren die niets tot weinig over een stok HOEVEN te zeggen (kan wel):
Prijs: een stok kan afhankelijk van de aanbieder en de geschiedenis underpriced of overpriced zijn (zie vorige paragraaf). Uiteindelijk gaat het om de afweging: is de stok, daarmee de klank en het spelgemak die ermee samengaan, het bedrag wat ervoor betaald moet worden waard. Is de meerwaarde ten opzichte van bijvoorbeeld een goedkopere strijkstok het extra geld waard?
Herkomst: er gaan vaak verhalen dat een goede strijkstok uit Frankrijk moet komen, maar over de hele wereld ontstaan er mooie strijkstokken. Het is zonde om je te beperken en daardoor heel wat moois te missen. Net als bij mensen zijn er generalizeringen rondom herkomst, maar dat hoeft niets te zeggen over een individu.
Kleur: meestal een kunstmatige toevoeging. Vaak is een donkere kleur (bijv. donkerbruin tot zwart) in een strijkstok ontstaan door het bewust toevoegen door de maker van een chemische reactie. Dit verklaart de meeste en de grootste kleurverschillen. De meeste pernambuc stokken zijn vrij lichtoranje van kleur. Uiteraard komen sommige kleurverschillen voort uit het individuele stukje hout.
Aanbieder: kijk vooral overal rond. Ga niet alleen naar je vaste adres, maar ga ook op verschillende plekken strijkstokken bekijken en uitproberen. Zo zorg je ervoor dat je referentiekader breder wordt en je strijkstokken zelf beter kunt beoordelen.
Mening van je docent: hoewel het zeer nuttig kan zijn je docent mee te nemen op strijkstokkenjacht (een onafhankelijk oordeel, een professionele mening), moet je kritisch blijven en vooral kiezen wat je zelf wilt. Er is een deel van de beoordeling van je docent objectief (waar je wat aan hebt) en een ander deel subjectief (wat je docent zelf fijn vindt).
Montuur: Zie je wel eens verhalen over hoeveel karaats goud er in het montuur van de strijkstok zit? De traditie van strijkstokkenmakers schrijft voor dat je een goede strijkstok voorziet van hoogwaardig montuur. Dit hoeft natuurlijk niets te zeggen of deze strijkstok voor jou ideaal is en of een goud montuur strijkstok per definitie beter is dan een zilver montuur strijkstok.
Als je in het proces zit van het selecteren van een strijkstok, lijken de strijkstokken die je probeert elke dag weer anders te zijn.
Bij elk stuk komen er anderen eigenschappen van de strijkstok naar boven.
Waar moet je wel opletten bij het uitkiezen van een strijkstok?
Conditie: test alleen strijkstokken die in goede staat verkeren. Dat wil onder meer zeggen dat ze kundig behaard zijn en dat het haar niet is versleten. Het is als speler haast onmogelijk om een strijkstok te selecteren die niet in goede staat verkeert. De mate en soort van de hars en de kwaliteit van het haar zijn van grote invloed op het oordeel wat je vormt over de strijkstok.
Rond of octagonaal: Natuurlijk moet je geen van beide uitsluiten. Vaak (niet altijd!) is het zo dat een ronde strijkstok wat zachter en flexibeler aanvoelt in het strijken en een octagonale strijkstok wat harder, stijver en springeriger.
Klank: het klankverschil wat de strijkstok maakt, zowel voor zover je zelf tijdens het spelen kunt horen als wat iemand op een afstand hoort (projectie). Tussen deze twee percepties kan een verschil zitten.
Spelgemak: hoe gemakkelijk de strijkstok je hand volgt, hoe gemakkelijk je dingen kunt uitvoeren. Volgt de strijkstok je? Of werkt hij je tegen?
Mogelijkheden: kun je alle streektechnieken binnen je bereik uitvoeren met je strijkstok? Kan de strijkstok allen klankschakeringen die je wilt maken uitvoeren? Is hij zowel mooi als je hard speelt en als je zacht speelt?
Balans: is de strijkstok regelmatig in de streekvoering, zitten er geen rare balansverschillen in? Is de balans in de strijkstok prettig voor je? Helpt het je?
Match met je instrument: een strijkstok is anders per instrument. Neem altijd je eigen instrument mee als je een strijkstok gaat uitproberen en test alle strijkstokken op je eigen instrument. Als je op korte termijn een ander instrument gaat kopen, wacht dan even met het aanschaffen van een strijkstok.
Lange termijn: het is erg lastig om in een uurtje een strijkstok uit te kiezen. Heb je een (aantal) strijkstok(ken) gevonden die je aanspreekt? Neem ze dan circa 10 dagen op zicht mee naar huis en kijk hoe de strijkstokken bevallen in het dagelijks gebruik. Je mening kan nog wel eens helemaal omdraaien.
Materiaal: pernambuc is lichter en stijver dan brazil hout. Pernambuc zegt iets over de houtsoort, ‘brazil’ is een verzamelnaam voor van alles en nog wat. Over het algemeen zijn pernambuc strijkstokken van een hogere kwaliteit dan brazil strijkstokken. Je kunt ook kiezen voor een carbon strijkstok. Lees hier meer!
Objectieve mening: zoals ik in de vorige paragraaf zei kan het nuttig zijn om iemand (bijv. je docent) mee te nemen op strijkstokkenjacht. Het is erg prettig om iemand mee te hebben die je kan helpen in je beoordeling. Blijf wel zelf beoordelen, kritisch luisteren en voelen. De uiteindelijke beslissing is jouw persoonlijke beslissing.
Hoe moet je een strijkstok uitproberen?
- Neem iemand mee die je kan helpen met een goed oordeel (bijv. je docent).
- Speel proef op je eigen instrument.
- Speel hetzelfde stukje met verschillende strijkstokken vlak achter elkaar.
- Leg strijkstokken die het niet worden direct weg. Afkeuren is makkelijker dan goedkeuren. Kijk wat er overblijft en maak dan je keuze. Ineens kiezen uit tien strijkstokken is haast onmogelijk.
- Speel een zeer breed scala aan stijlen, streektechnieken, dynamiek en toonhoogtes. Probeer ongeveer alles uit wat je kunt.
- Neem een strijkstok op zicht mee gedurende circa 10 dagen voordat je de strijkstok aanschaft.
- Neem je tijd, heb geduld en accepteer dat het best een tijdje kan duren voordat je ECHT je ideale strijkstok hebt gevonden.
Ik hoop dat dit een artikel is waar je wat aan hebt.
Ik heb in de afgelopen zes jaar honderden mensen geholpen met het selecteren van een strijkstok en voor de meeste is het een lastige beslissing. Ik heb in de jaren geleerd mensen zo goed mogelijk te helpen en te ondersteunen in dit proces.
Ik kan er nog uren over doorvertellen, maar ik denk dat als ik dit artikel nog langer maak dat ik je kapot verveel. Mocht dat al zo zijn: sorry! Ik vind dit zelf gewoon een interessant onderwerp.
Wil je je ervaring delen?
Heb je tips voor andere strijkers?
Help anderen met je ervaring! Deel het in het commentaarveld onderstaand.
